Trauma therapie met mindfulness

Trauma therapie met mindfulness geeft een blijvend resultaat voor het verwerken van trauma. We gaan samen naar de plekken  waar de traumatische energie ligt opgeslagen, waar het trauma 'leeft', de sensaties in het lichaam. Met ons getuige bewustzijn gaan we daar samen naar toe. Wat op het niveau van het lichaam verwerkt is, is verwerkt en komt niet terug.

Hoe ontstaat trauma ?

Trauma ontstaat als we niet in staat zijn een ervaring te verwerken. Het is te veel, te beangstigend, te overweldigend of te machteloos makend. Als een situatie te overweldigend is, gaan we instinctief in de survival modus en dat is een intelligente oplossing.

Soorten trauma

Er zijn vele soorten ervaringen die kunnen leiden tot trauma. Dit kunnen concrete pijnlijke ervaringen zijn zoals huiselijk geweld, ongeluk, ziekte, scheiding, incest etc.

Er kan ook sprake zijn van ontwikkelingstrauma of hechtingstrauma. Deze bron van trauma is veel minder specifiek aan te wijzen, maar heeft te maken met de emotionele veiligheid in onze eerste jaren.

Een specifieke vorm hiervan is preverbaal trauma. Dit is trauma of onverwerkte gevoelens die we hebben opgelopen in de periode voordat we konden spreken. Vaak kennen we het alleen via vage beelden of vage gevoelens van gevaar. Als we ermee aan de slag gaan is een veilige relatie met de therapeut cruciaal, omdat er heel veel gevoelens van onveiligheid en wantrouwen boven zullen komen.

De laatste jaren is er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar transgenerationeel trauma. Epigenetisch onderzoek heeft aangetoond dat onverwerkte traumatische ervaringen van meerdere generaties epigenetisch worden overgedragen. Dat betekent dat we de onverwerkte gevoelens zoals angsten en wantrouwen van vorige generaties overnemen.

Als laatste hebben we nog collectief of systemisch trauma, b.v. rassendiscriminatie, vrouwendiscriminatie, oorlogstrauma. Het gaat hierbij om onverwerkte traumatische ervaringen van een groep, land of wereld. In Nederland kunnen we denken aan ons slavernijverleden, de Tweede Wereldoorlog of Srebrenica.

Survival Mechanismen bij traumatische situaties

Er zijn vier soorten instinctieve survival methoden die we gebruiken als we terecht komen in een situatie die te pijnlijk is om te ervaren en te verwerken. We gebruiken deze survival technieken telkens opnieuw wanneer er iets is dat de pijn opnieuw oproept. Ze worden een automatisch onderdeel van ons gedrag. Het zijn a.h.w. computerprogramma's die automatisch worden opgestart bij een vaak deels onbewuste externe impuls. Bij mensen die bombardementen hebben meegemaakt, kan het survival programma bijvoorbeeld aanswitchen bij vuurwerk of het maandelijks testen van de sirenes. We kunnen deze programma's haast niet stoppen als ze eenmaal lopen en hebben het gevoel dat het ons overkomt of dat we 'onszelf niet zijn.'

De vier survival methoden zijn vechten, vluchten, bevriezen en likken. Bij een conflict van twee dieren kun je al deze vier mechanismen zien optreden.

Vechten

Bij de vechtmodus kiezen we ervoor de aanval in te gaan. Een goede aanval is de beste verdediging zegt ons instinct. We maken een snelle inschatting van de situatie en verwachten er als winnaar uit te komen. Ook genieten we er misschien wel een beetje van dat we sterk zijn, sterker dan de ander. We zullen even laten zien wie de baas is. De ander moet zijn plaats voelen.

Vluchten

In de vluchtmodus is de inschatting dat we niet zullen winnen. Daarom kunnen we beter rennen voor ons leven. We vluchten weg van de situatie wanneer we in ons hoofd gaan zitten. Een andere vlucht is de oplossingsvlucht: in de 'actie modus' gaan zonder te voelen. Ook  alle vormen van vermijding of afleiding zoeken die ertoe leidt dat we de situatie niet hoeven te voelen zijn vormen van vluchten. Ik herken zelf de vluchtmodus wanneer ik op TV beelden zie van dierenmishandeling. Ik kijk letterlijk weg of ga zappen om de beelden niet te hoeven te zien, laat staan ze te voelen.

Bevriezen

In de bevriezingsmodus verstarren we. We komen in een shock toestand. Ons gedragsrepertoire wordt minimaal. Het voelt koud en alleen. De tijd staat stil. Bij ernstige vormen van trauma en bij preverbaal trauma treedt vaak bevriezing op. We voelen niets meer. Wanneer we uit deze shocktoestand komen, begint ons lichaam vaak te trillen. Dat is een goed teken, want de bevroren angst komt vrij in het lichaam. Trillen is een gezonde lichaamsuiting en moeten we nooit willen stoppen.

Likken

In de likmodus onderwerpen we ons aan de ander door deze te pleasen, stroop te smeren, aardig te doen terwijl we tegelijkertijd misschien van binnen koken. In sommige literatuur wordt dit de aanpassingsmodus genoemd. Ik vind dat wat verhullend taalgebruik en noem de dingen liever bij de naam:)

Survival methoden zijn intelligente acties.

Het is belangrijk ons te realiseren dat we in het verleden een intelligente keuze hebben gemaakt. De situatie was te overweldigend. We konden het emotioneel niet aan en daarom hebben we vanuit liefde voor onszelf gekozen voor een survival strategie. Het is belangrijk ons dit te realiseren. We zijn ertoe geneigd onszelf ervoor te bestraffen dat we soms niet voelen of weg kijken of boosheid voelen. Dit onszelf bekritiseren is al een symptoom van onverwerkt trauma.

Hoe ervaren we trauma ?

Onverwerkte energie gaat in ons lichaam zitten en ervaren we b.v. als lichamelijke spanning, niet-voelen, plotselinge emoties die niet proportioneel zijn, afreageren wanneer de emmer overloopt, driftbuien, depressie, nachtmerries, drukte in ons hoofd, moeheid, uitputting, concentratieproblemen, plotselinge paniekaanvallen, slaapproblemen. In het ergste geval kan psychose optreden.

Dit soort symptomen, en ik heb er maar een paar genoemd, zijn signalen dat er wat aan de hand is. We ervaren symptomen van onverwerkt trauma. De symptomen zijn een uitnodiging om er wat aan te doen. De vastzittende energie zoekt een uitweg.

Traumatherapie met mindfulness

Bij traumatherapie zoeken we samen stapje voor stapje de onverwerkte energie op via de lichaamssensaties of emoties. Vanuit het 'hier en nu' gaan we via de lichaamssensaties stapsgewijze dieper naar de oorspronkelijk traumatiserende situatie. We volgen de weg die het lichaam aangeeft en forceren niets. We gebruiken mindfulness om dat wat in het duister (onbewuste) leeft naar het licht te brengen. Mindfulness voorkomt ook dat we overspoeld raken of geretraumatiseerd worden. In het licht van ons gezamenlijke bewustzijn smelten de angst- of in angst gewortelde gevoelens. Lichamelijk kunnen we dat ervaren als b.v. subtiele trillingen, dieper kunnen ademhalen, ontspanning van vastzittende spieren.